Vrijwilligerswerk brengt een diepere verbinding met jezelf en anderen.
In een wereld die steeds meer gericht lijkt te zijn op persoonlijke groei en individuele prestaties, wordt vrijwilligerswerk vaak neergezet als een daad van altruïsme. Maar wat als het meer is dan dat? Wat als vrijwilligerswerk niet alleen bijdraagt aan het welzijn van anderen, maar ook een fundamenteel biologische noodzaak vervult voor ons eigen welzijn? Vanuit de polyvagaal theorie bekeken, opent dit perspectief deuren naar een nieuwe betekenis van vrijwilligerswerk: het herverbinden met ons zenuwstelsel en met de gemeenschap.
De polyvagaal theorie: een kort overzicht
De polyvagaal theorie, ontwikkeld door Dr. Stephen Porges, benadrukt dat ons autonome zenuwstelsel meer is dan een vecht-of-vlucht-mechanisme.
Het bevat ook een sociale betrokkenheidssysteem dat ons helpt verbinding te maken met anderen. Dit systeem, aangestuurd door de nervus vagus, activeert een staat van veiligheid en rust waarin we ons verbonden en gegrond voelen.
Vrijwilligerswerk past perfect binnen dit sociale betrokkenheidssysteem. Het stimuleert verbinding, niet alleen extern met de mensen die je helpt, maar ook intern, door het kalmeren van je zenuwstelsel en het bevorderen van een gevoel van betekenis.
Vrijwilligerswerk en de staat van veiligheid
In het NRC-artikel “Ik ging voorbij de ‘ikkigheid’, gaf dat geen prettig gevoel”, wordt het ongemak beschreven van het loslaten van jezelf in een actie die niet direct een eigen belang dient. Dit is een natuurlijk gevoel volgens de polyvagaal theorie. Ons zenuwstelsel is vaak hyperwaakzaam, gericht op zelfbescherming in een steeds complexere wereld. Vrijwilligerswerk vraagt van ons om vanuit die overlevingsstand (sympathisch zenuwstelsel) over te schakelen naar een staat van veiligheid (ventrale vagale toestand).
Door anderen te helpen, ervaren we verbinding en medemenselijkheid, wat ons zenuwstelsel geruststelt. In plaats van ons te richten op persoonlijke prestatie, richten we ons op betekenisvolle relaties. Dit helpt om angst en eenzaamheid te verminderen, omdat ons lichaam letterlijk leert dat we deel uitmaken van een veilige gemeenschap.
Vrijwilligerswerk als medicijn tegen isolatie
De moderne samenleving kan isolerend werken. Veel mensen voelen zich losgekoppeld van de maatschappij, ondanks een overvloed aan digitale communicatiemiddelen. Vrijwilligerswerk doorbreekt deze isolatie door het activeren van ons sociale betrokkenheidssysteem.
Wanneer je een maaltijd serveert aan daklozen, tijd doorbrengt met ouderen of kinderen begeleidt bij schoolwerk, creëer je kleine momenten van echte verbinding. Je zenuwstelsel leert daarbij dat je niet alleen bent. Je bent nodig. Je bent waardevol. Deze ervaringen kunnen zelfs trauma’s verzachten, omdat ze een veilige ruimte bieden waarin je sociale hersenen zich opnieuw kunnen kalibreren.
Vrijwilligerswerk en de paradox van ongemak
In het eerder genoemde artikel wordt gesproken over de “paradox van ongemak” die gepaard kan gaan met vrijwilligerswerk. Het overstijgen van eigen behoeftes kan in eerste instantie voelen als een opoffering. Maar juist door dat ongemak te omarmen, kun je toegang krijgen tot de diepere lagen van je sociale betrokkenheidssysteem. De nervus vagus kalmeert, en je lichaam leert dat je niet alleen overleeft door competitie, maar ook door samenwerking en zorg.
Vrijwilligerswerk als persoonlijke groei
Vrijwilligerswerk is niet alleen een daad van goedheid; het is een reis van persoonlijke groei. Door het lens van de polyvagaal theorie leren we dat vrijwilligerswerk niet draait om een “ik-gedreven” wereldbeeld, maar om een hernieuwde verbinding met onszelf en onze omgeving. Het geeft ons toegang tot een staat van veiligheid waarin we echt kunnen floreren.
Dus, de volgende keer dat je overweegt vrijwilligerswerk te doen, denk niet alleen aan wat je kunt bijdragen, maar ook aan wat je kunt ontvangen: rust, verbinding en de diepe voldoening van het dienen van iets groters dan jezelf. Vanuit de polyvagaal theorie is het niet alleen een keuze; het is een noodzaak voor een gezond en verbonden leven.